De AI Act, officieel aangenomen in 2024 en leidend vanaf 2025, vormt het eerste allesomvattende wettelijke kader voor kunstmatige intelligentie in Europa. Overheden zijn nu verplicht om AI-systemen verantwoord, transparant en veilig toe te passen. Wat betekent dat concreet voor jou als gemeente, provincie of overheidsorganisatie? De nieuwe Europese AI-wetgeving voor gemeenten, provincies en overheidsinstanties uitgelegd – inclusief praktische tools.
Wat houdt de AI Act precies in?
De AI Act is een verordening van de Europese Unie met als doel innovatie te stimuleren én risico’s van AI te beheersen. De wet onderscheidt verschillende risiconiveaus:
- Minimaal risico: Bijvoorbeeld spamfilters of eenvoudige automatisering. Vrijwel geen verplichtingen.
- Beperkt risico: AI-systemen met transparantieverplichting, zoals chatbots die burgers informeren.
- Hoog risico: AI in vitale processen zoals sociale zekerheid, vergunningverlening, of verkeersmanagement. Hier gelden strenge eisen op het gebied van risicobeheer, gegevensbeheer, transparantie en menselijke controle.
- Onaanvaardbaar risico: Systemen zoals sociale scoring of real-time biometrische surveillance zijn per 2025 verboden binnen de EU.
Praktijkvoorbeeld
Voorbeeld: Een gemeente gebruikt een AI-model om verkeersdrukte te voorspellen en het verkeerslichtbeheer automatisch aan te passen. Volgens de AI Act moet deze gemeente transparant zijn over het gebruik van dit AI-systeem, de datastromen kunnen verantwoorden, een Data Protection Impact Assessment (DPIA) uitvoeren en zorgen voor menselijke controle bij besluiten die burgers direct raken.
Wist je dat?
AI-systemen die de toegang tot uitkeringen of vergunningen beïnvloeden, vallen automatisch onder hoog risico. Dit betekent dat registratie, risicobeoordeling en uitgebreide documentatie verplicht zijn.
AI-systemen die de toegang tot uitkeringen of vergunningen beïnvloeden, vallen automatisch onder hoog risico. Dit betekent dat registratie, risicobeoordeling en uitgebreide documentatie verplicht zijn.
Wat moeten gemeenten en overheden concreet doen?
- Risicobeoordeling uitvoeren voor alle AI-toepassingen, met behulp van de AI Act-categorieën.
- Transparantie waarborgen: Maak duidelijk voor burgers wanneer, waar en hoe AI wordt gebruikt.
- Data governance borgen: Implementeer robuuste processen voor databeheer, privacy en security, conform de AVG.
- Training en bewustwording: Investeer in opleiding van medewerkers over ethiek, wetgeving en risico’s van AI.
- Samenwerking en compliance: Deel kennis en werk samen met andere organisaties. Zorg voor actieve monitoring en audittrails.
Mini-scan: Is jouw organisatie AI Act-ready?
Actuele status en vervolgstappen (2025)
- De AI Act is per 2024 officieel wet, de eerste verplichtingen gelden vanaf 2025.
- Hoog-risico AI-systemen moeten uiterlijk per augustus 2026 volledig voldoen.
- Vanaf 2025 worden overheden actief gecontroleerd door nationale toezichthouders.
- Best practices zijn in ontwikkeling. Houd de Europese Commissie en VNG-updates in de gaten.
- Gratis scan, intake en whitepapers over AI-compliance zijn beschikbaar via VerantwoordAI.
Direct aan de slag? Vraag een vrijblijvende scan of intake aan en krijg snel inzicht in risico’s en kansen rondom de AI Act binnen jouw organisatie.