Inleiding – waarom dit relevant is voor gemeenten
In het digitale tijdperk maken steeds meer gemeenten gebruik van kunstmatige intelligentie (AI) om hun dienstverlening en interne processen te verbeteren. Deze technologische ontwikkeling brengt niet alleen veel kansen, maar ook aanzienlijke verantwoordelijkheden met zich mee – met name op het gebied van privacy en gegevensbescherming. Het uitvoeren van een Data Protection Impact Assessment (DPIA) is essentieel om risico’s te signaleren, te beheersen en te voldoen aan de AVG en AI Act.
Wat houdt het onderwerp in?
Een DPIA is een systematisch proces waarmee gemeenten vooraf de privacyrisico’s van een AI-systeem in kaart brengen, beoordelen en minimaliseren. Bij AI-projecten moet de DPIA aandacht besteden aan zaken als dataminimalisatie, uitlegbaarheid, bias, toezicht en de mogelijkheid tot bezwaar. Volgens de AVG is een DPIA verplicht als verwerking waarschijnlijk een hoog risico oplevert voor betrokkenen, en met de AI Act (2025) wordt dit strenger gehandhaafd.
Met een goede DPIA bouwt een gemeente niet alleen juridische zekerheid in, maar vergroot ze ook het vertrouwen van burgers in AI-toepassingen.
Praktijkvoorbeeld
DPIA-template specifiek voor AI-toepassingen (2025)
1. Algemene projectinformatie
| Naam project / AI-systeem | |
|---|---|
| Verantwoordelijke afdeling | |
| Contactpersoon / Functionaris Gegevensbescherming | |
| Datum en versie |
2. Beschrijving van het AI-systeem
- Wat doet het systeem? (doel en functionaliteit)
- Welke AI-technologie wordt ingezet (machine learning, NLP, etc.)?
- Welke beslissingen of handelingen worden (mede) door de AI genomen?
3. Inventarisatie van gegevensverwerkingen
- Welke persoonsgegevens worden verzameld en verwerkt?
- Worden bijzondere persoonsgegevens verwerkt?
- Bron(nen) van de gegevens?
- Rechtsgrond voor de verwerking?
- Wordt er data gedeeld met derden? Zo ja, met wie en onder welke voorwaarden?
4. Doelmatigheid en proportionaliteit
- Is het gebruik van AI noodzakelijk om het beoogde doel te bereiken?
- Is er sprake van dataminimalisatie? (Worden alleen strikt noodzakelijke gegevens verwerkt?)
- Zijn er minder ingrijpende alternatieven onderzocht?
5. Uitlegbaarheid, transparantie & toezicht
- Hoe wordt uitleg gegeven over de werking van het AI-systeem aan burgers/gebruikers?
- Hoe wordt transparantie richting betrokkenen geborgd?
- Op welke wijze is menselijk toezicht georganiseerd?
- Hoe kunnen betrokkenen bezwaar maken of uitleg vragen?
6. Bias, discriminatie en ethiek
- Is er een risico op bias of discriminatie in de uitkomsten van het AI-systeem?
- Welke controles en maatregelen zijn genomen om bias te detecteren en te voorkomen?
- Wordt het systeem regelmatig geëvalueerd op eerlijke en gelijke behandeling?
7. Beveiliging en datakwaliteit
- Welke technische en organisatorische beveiligingsmaatregelen zijn genomen?
- Hoe wordt de kwaliteit en actualiteit van de data geborgd?
- Hoe wordt omgegaan met datalekken?
8. Risicoanalyse
- Welke privacy- en ethische risico’s zijn geïdentificeerd?
- Wat is de kans en impact van deze risico’s?
- Welke mitigerende maatregelen zijn genomen of gepland?
9. Consultatie en betrokkenheid
- Zijn er stakeholders (privacy experts, burgers, FG, AP) geraadpleegd?
- Opmerkingen of advies verwerkt?
10. Slot en ondertekening
- Goedgekeurd door (naam en functie):
- Datum:
Gebruik van de template
Deze DPIA-template is ontworpen voor AI-projecten in de publieke sector in 2025 en voldoet aan de laatste eisen van de AVG, AI Act, en best practices van o.a. de VNG en de Autoriteit Persoonsgegevens. Vul het document zorgvuldig in en zorg voor betrokkenheid van relevante stakeholders. Herzie de DPIA periodiek, zeker bij wijzigingen in het AI-systeem.
Wil je deze template als Word- of PDF-bestand ontvangen, of een kant-en-klare downloadlink aanbieden aan je bezoekers? Neem contact op, dan sturen wij het direct toe.