In het snel evoluerende landschap van kunstmatige intelligentie (AI) staan gemeenten voor de uitdaging om AI-technologieƫn verantwoord en efficiƫnt te integreren. Het juiste beheer van AI-systemen is essentieel om zowel technologische innovatie als juridische naleving te waarborgen. Deze praktijkcase laat zien hoe een middelgrote gemeente in slechts drie weken van een onoverzichtelijke situatie naar volledige grip op AI-systemen ging.
Waarom dit relevant is voor gemeenten
Gemeenten zetten steeds vaker AI in voor bijvoorbeeld beeldherkenning in de openbare ruimte, voorspellende analyses in het sociaal domein of het optimaliseren van processen. Wanneer AI-projecten versnipperd zijn opgezet zonder centrale regie, ontstaat al snel onoverzicht. Dat brengt risicoās met zich mee op het gebied van privacy, ethiek en wettelijke compliance. Een gestructureerde aanpak geeft gemeenten controle en vergroot het vertrouwen van burgers.
Uitleg ā Van onoverzicht naar grip
Onoverzicht ontstaat als verschillende afdelingen zelfstandig AI-oplossingen ontwikkelen, zonder gezamenlijk beleid, standaarddocumentatie of inzicht in wie waarvoor verantwoordelijk is. Dit kan leiden tot inefficiĆ«nties, dubbele inspanningen en risico op non-compliance met de AVG en de AI Act. De weg naar grip begint met een centrale inventarisatie, het uitvoeren van DPIAās, het opzetten van een algoritmeregister, en het trainen van medewerkers.
Praktijkvoorbeeld: van fragmentatie naar overzicht
Een middelgrote Nederlandse gemeente stond in 2025 voor de uitdaging om grip te krijgen op haar AI-projecten. Zij hadden losse initiatieven voor automatische beeldherkenning, predictive analytics en chatbotdiensten. In samenwerking met VerantwoordAI doorliepen zij in drie weken de volgende stappen:
- 1. Centrale inventarisatie: Alle lopende en geplande AI-projecten werden geĆÆnventariseerd en in kaart gebracht.
- 2. DPIA’s uitgevoerd: Voor elk project werd een Data Protection Impact Assessment uitgevoerd om privacy- en compliance risicoās te beoordelen.
- 3. Algoritmeregister opgezet: Een centraal, publiek toegankelijk register werd ingericht, zodat burgers inzicht hebben in het gebruik van AI en algoritmen.
- 4. Training en bewustwording: Medewerkers werden getraind in AI-ethiek, juridische verplichtingen en de praktische toepassing van het AI-beleid.
- 5. Doorlopende evaluatie: Een proces werd ingericht voor periodieke evaluatie en actualisering van het beleid, zodat nieuwe ontwikkelingen snel worden opgepakt.
Extra tips & inspiratie
- Betrek IT Ć©n beleid: Vorm een multidisciplinair AI-team waarin ICT, juridische zaken en beleidsadviseurs samenwerken.
- Gebruik bestaande formats: Kijk voor inspiratie naar het algoritmeregister van Eindhoven of het AI-register van Amsterdam.
- Begin met quick wins: Documenteer eerst de grootste of meest zichtbare AI-systemen voor een snelle start.
- Blijf communiceren: Informeer burgers regelmatig via de website of nieuwsbrief over het gebruik en toezicht op AI.
- Maak gebruik van landelijke kennisplatforms: Sluit aan bij VNG Realisatie en Common Ground voor actuele handreikingen en casussen.
Wat moeten gemeenten hiermee?
- Inventariseer AI-initiatieven: Breng alle AI-systemen binnen de gemeente in kaart, inclusief experimenten en pilots.
- Voer DPIA’s uit: Beoordeel privacyrisicoās structureel en documenteer alle uitkomsten.
- Implementeer een algoritmeregister: Maak duidelijk voor burgers en toezichthouders welke algoritmes gebruikt worden en waarvoor.
- Train medewerkers: Zorg dat alle betrokkenen de basisprincipes van AI, ethiek en compliance begrijpen.
- Monitor en evalueer: Stel een periodiek reviewproces in, zodat AI-gebruik altijd up-to-date en compliant blijft.
- ā Centrale inventarisatie AI-systemen
- ā DPIAās en privacy-evaluaties
- ā Algoritmeregister opzetten en bijhouden
- ā Training & kennisdeling voor medewerkers
- ā Periodieke monitoring & rapportage
- ā Transparantie richting burgers waarborgen
Afsluiting
De transitie van onoverzicht naar grip op AI binnen gemeenten is niet alleen een technologische stap, maar vooral een organisatorische en ethische. Met een gestructureerde aanpak kunnen gemeenten niet alleen voldoen aan de wet- en regelgeving, maar ook het vertrouwen van hun burgers versterken en innovatie stimuleren. Wilt u weten waar uw gemeente staat? Vraag een gratis scan of whitepaper aan via VerantwoordAI.