De inzet van AI voor communicatie en contentcreatie groeit snel bij gemeenten. De AI Act stelt duidelijke eisen aan transparantie, privacy en ethiek. Dit artikel biedt een volledig, praktisch en juridisch actueel overzicht, met tools en praktijkvoorbeelden anno 2025.

Inleiding

Met de snelle opmars van AI-gedreven communicatietools, zoals chatbots, generatieve tekst en automatische contentcreatie, is het voor gemeenten noodzakelijk geworden om hun beleid en processen te laten aansluiten op de AI Act. Deze Europese regelgeving is van toepassing op alle vormen van geautomatiseerde communicatie en content die kan leiden tot beslissingen, advisering of interactie met burgers. Juist vanwege de toenemende inzet van generatieve AI is de aandacht voor betrouwbaarheid, privacy en non-discriminatie essentieel voor het behoud van burgervertrouwen en wettelijke compliance.

Uitleg – Wat houdt het onderwerp in?

De AI Act (in werking sinds 2024, gefaseerd strikter in 2025-2026) introduceert een risicogebaseerd kader voor AI-systemen. Voor communicatie en generatieve content betekent dit:

• AI-gestuurde chatbots, virtuele assistenten en contentgeneratoren moeten transparant zijn over hun AI-natuur;
• Systemen die beslissingen nemen of adviseren (bijvoorbeeld automatische beantwoording bij burgerzaken) kunnen vallen onder hoog risico;
• Er gelden strenge eisen voor privacy, audittrail en uitlegbaarheid bij alle AI die persoonsgegevens verwerkt;
• Een Data Protection Impact Assessment (DPIA) is verplicht bij AI-gebruik met impact op persoonsgegevens of rechten van burgers;
• Burgers moeten weten wanneer ze met AI communiceren, kunnen bezwaar maken, en menselijke controle moet altijd mogelijk blijven;
• Generatieve content (zoals automatisch gegenereerde brieven, besluiten of informatieve teksten) moet geverifieerd worden op juistheid, bias en herleidbaarheid van brondata.

Praktijkvoorbeeld

Belangrijkste verplichtingen voor gemeenten (checklist)

Hoe pas je de AI Act toe op generatieve content?

• Identificeer alle generatieve systemen: Denk aan tekstgeneratoren, automatische briefopstellers en AI-beantwoorders.
• Risicoclassificatie: Bepaal per toepassing het risiconiveau volgens de AI Act (zie bron).
• Uitgebreide DPIA: Maak een DPIA voor elke toepassing die impact heeft op persoonsgegevens, communicatie of besluitvorming.
• Transparantie naar burgers: Communiceer proactief dat AI ingezet wordt, leg uit waarom, en geef altijd de mogelijkheid tot bezwaar.
• Audit en monitoring: Stel mechanismen in voor monitoring, logging, en periodieke evaluatie van output en processen.

FAQ – Veelgestelde vragen anno 2025

Is elke generatieve AI automatisch ‘hoog risico’ onder de AI Act?

Niet altijd, maar als output direct invloed heeft op rechten, plichten of publieke dienstverlening, geldt meestal een hoog risicoprofiel.

Hoe weet ik of mijn chatbot AVG-proof is?

Laat altijd een DPIA uitvoeren, registreer het systeem in het algoritmeregister en zorg voor een audittrail en menselijke controle.

Wat zijn de sancties bij niet-naleving?

De AI Act voorziet in forse boetes tot 35 miljoen euro of 7% van de wereldwijde omzet (bron: EU AI Act, 2024).

Welke systemen vallen onder generatieve AI?

Alle AI die zelfstandig tekst, beeld of besluitvoorstellen genereert, zoals chatbots, briefopstellers, automatische nieuwsbrieven en e-mailgeneratoren.

Voorbeeld tabel: DPIA en transparantie voor generatieve AI

Bronnen en aanvullende literatuur

• Europese Commissie – AI Act (2025)
• Autoriteit Persoonsgegevens – AVG
• Rijksoverheid – Algoritmeregister
• VNG – AI en ethiek in de praktijk
• MIT Technology Review: The EU AI Act explained
• Council of Europe – AI and data protection
• Stanford AI Index Report 2025
• EDPB Guidelines on DPO & AI (2024)
• Erasmus Universiteit – Impact AI Act voor Nederlandse overheid
• Dutch Digital Delta – AI Act & gemeenten