In 2025 maken steeds meer Nederlandse gemeenten gebruik van AI-systemen om dienstverlening te verbeteren, processen te automatiseren en effectiever beleid te voeren. Maar met de snelle opmars van AI komen ook nieuwe risico’s en verantwoordelijkheden. Dit artikel biedt inzicht in de vijf meest voorkomende AI-toepassingen, inclusief praktijkvoorbeelden en de belangrijkste risico’s voor privacy, ethiek en governance.
AI in de gemeente: wat is het en waarom nu?
Kunstmatige intelligentie wordt breed ingezet, van voorspellende analyses tot digitale assistenten. Door AI kunnen gemeenten efficiënter werken en sneller inspelen op behoeften van inwoners. Tegelijkertijd vragen deze innovaties om scherpe aandacht voor privacy, uitlegbaarheid en publieke waarden — zeker gezien de eisen uit de AI Act en de AVG.
1. Chatbots en virtuele assistenten
Steeds meer gemeenten gebruiken chatbots voor het beantwoorden van veelgestelde vragen of het doorverwijzen van inwoners. Gemeente Eindhoven zet bijvoorbeeld een chatbot in voor klantcontact, waarmee burgers 24/7 geholpen worden.
2. Slimme datamodellen voor voorspellende analyses
AI wordt ingezet om bijvoorbeeld risico’s op schooluitval te voorspellen, onderhoud aan bruggen te plannen of fraude bij bijstandsaanvragen te signaleren. Gemeente Amsterdam gebruikt voorspellende modellen om onderhoud en openbare ruimte efficiënter te plannen.
3. Automatische beeldherkenning (camera’s en sensoren)
Denk aan AI die beelden analyseert voor verkeerstellingen, zwerfafvaldetectie of toezicht op parkeerplaatsen. Gemeente Rotterdam test met beeldherkenning voor snellere signalering van vuilnis op straat.
4. Process automation (RPA en slimme workflows)
Routinematige taken zoals het beoordelen van vergunningaanvragen of het verwerken van mutaties in de Basisregistratie Personen (BRP) worden steeds vaker geautomatiseerd met AI en Robotic Process Automation (RPA).
5. AI-ondersteunde besluitvorming bij toekenning van voorzieningen
Steeds meer gemeenten zetten AI in voor het beoordelen van aanvragen voor uitkeringen, jeugdzorg of woningtoewijzing. AI helpt dossiers te prioriteren, maar de uiteindelijke beslissing blijft bij de mens.
Wat moeten gemeenten doen?
- Privacy en gegevensbescherming waarborgen: Voer voor alle AI-toepassingen een Data Protection Impact Assessment (DPIA) uit en voldoe aan de AVG.
- Transparantie organiseren: Registreer gebruikte algoritmes in een publiek toegankelijk algoritmeregister.
- Ethiek en inclusie centraal stellen: Stel een ethisch kader op en betrek burgers bij besluitvorming over AI.
- Monitoring en evaluatie: Houd AI-systemen continu tegen het licht op bias, effectiviteit en rechtmatigheid.
- Blijf op de hoogte van de regelgeving: Volg de ontwikkelingen rond de AI Act en andere relevante wetgeving.
Afsluiting
AI biedt enorme kansen voor gemeenten om slimmer en sneller te werken, maar brengt ook serieuze risico’s met zich mee. Door deze technologieën verantwoord en transparant toe te passen, kunnen gemeenten zowel de voordelen benutten als het vertrouwen van burgers behouden. Meer weten over praktische implementatie en governance? Download onze gratis whitepaper of plan een intakegesprek met onze experts.